Lo gián điệp, Mỹ cân nhắc thắt chặt quy định với du học sinh Trung Quốc

Hồi tháng 6, Bộ Ngoại giao Mỹ rút ngắn thời hạn visa từ 5 năm xuống còn 1 năm đối với nghiên cứu sinh Trung Quốc thuộc các ngành hàng không, chế tạo robot và sản xuất tiên tiến. Các quan chức Mỹ cho biết mục tiêu là nhằm giảm thiểu nguy cơ bị do thám và đánh cắp tài sản trí tuệ trong những lĩnh vực quan trọng đối với an ninh quốc gia.

Tuy nhiên, theo Reuters, chính quyền Tổng thống Donald Trump đang cân nhắc việc thanh tra kỹ lưỡng thêm về các học sinh, sinh viên Trung Quốc trước khi họ nhập học tại Mỹ.

Ưu tiên an ninh quốc gia 

Một quan chức Mỹ cùng 3 nguồn tin từ quốc hội và trường đại học cho biết các biện pháp bổ sung bao gồm kiểm tra lịch sử cuộc gọi điện thoại, tra xét tài khoản cá nhân trên mạng và lùng tìm các dấu hiệu gây lo ngại về ý định tới Mỹ của các du học sinh Trung Quốc, ví dụ như mối liên hệ với các tổ chức chính phủ.

Lực lượng thực thi pháp luật sẽ đào tạo cho các trường cách phát hiện gián điệp và hành vi đánh cắp trên mạng, quan chức cấp cao của Mỹ cho biết.

“Mỗi học sinh, sinh viên mà Trung Quốc gửi tới đây đều phải trải qua quá trình phê duyệt của đảng và chính phủ”, Reuters dẫn lời quan chức trên. “Bạn có thể không ở đây nhằm mục đích do thám theo định nghĩa truyền thống, nhưng không một học sinh, sinh viên Trung Quốc nào tới đây mà không có ràng buộc với chính phủ”.

Học sinh Trung Quốc vỗ tay khi nghe Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại trường trung học Lincoln, Washington, năm 2015. Ảnh: Reuters.

Khi được hỏi về việc thắt chặt xét duyệt đối với du học sinh Trung Quốc, một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ cho hay bộ giúp “đảm bảo những người được cấp thị thực là những người hợp lệ và không gây nguy hại đối với lợi ích quốc gia”.

Trong khi đó, chính phủ Trung Quốc duy trì quan điểm cho rằng Washington đang thổi phồng vấn đề vì những lý do chính trị. Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ nhận định các cáo buộc là vô căn cứ và “rất khiếm nhã”.

“Tại sao họ lại bị cáo buộc là gián điệp? Tôi cho rằng việc này là vô cùng bất công với họ”, Đại sứ Thôi Thiên Khải nói với Reuters.

Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến gặp mặt bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 tại Argentina tuần này. Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang đối đầu trong cuộc chiến thương mại và ngày càng gia tăng mâu thuẫn trên nhiều vấn đề ngoại giao lẫn kinh tế.

Việc xét duyệt du học sinh Trung Quốc kỹ càng hơn được cho là một phần nỗ lực của Washington nhằm đối phó với Bắc Kinh về cái gọi là hành vi sử dụng các biện pháp trái phép để thâu tóm tiến bộ công nghệ, mục tiêu mà Trung Quốc đặt làm ưu tiên quốc gia.

Trường lo thất thu

Theo quan chức chính quyền Trump, bất kỳ sự thay đổi nào cũng phải hướng đến việc cân bằng, ngăn chặn gián điệp nhưng cũng không được làm mất đi các sinh viên tài năng dẫn đến tổn thất cho các trường đại học hoặc sự sáng tạo công nghệ.

Đó chính xác là những mối lo lớn nhất của nhiều trường đại học, từ các trường “Ivy League” như Harvard, Yale, Princeton đến trường công như Đại học Illinois tại Urbana-Champaign. Trong năm nay, các trường đã dành nhiều thời gian vận động chống lại cái mà họ gọi là nỗ lực đàn áp của chính phủ Mỹ đối với du học sinh Trung Quốc – những gì được phản ánh qua sự thay đổi thời hạn thị thực vào mùa hè vừa qua.

Du học sinh Trung Quốc góp phần quan trọng vào kinh tế Mỹ. Ảnh: Reuters.

Nếu du học sinh Trung Quốc tìm tới những điểm đến khác, các trường đại học Mỹ có thể thất thu tới 14 tỷ USD, gồm học phí và các khoản thu hàng năm từ 360.000 công dân Trung Quốc đang theo học.

Một số trường đại học và viện nghiên cứu hàng đầu, như Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và Đại học Stanford, đã nhiều lần bày tỏ quan ngại và cũng thường xuyên chia sẻ những nỗ lực ngăn cản kế hoạch của chính phủ.

Chủ tịch MIT L. Rafael Reif và chủ tịch Đại học New York Andrew Hamilton nằm trong số những người gần đây đăng bài bình luận trên báo chí để bàn về mối đe dọa ngày càng tăng đối với học sinh, sinh viên Trung Quốc.

Theo luận điểm của ông Reif, dù các cơ sở giáo dục nhận thức được mối đe dọa từ gián điệp, bất kỳ chính sách mới nào cũng cần “bảo vệ giá trị của tính khai phóng đã giúp các trường đại học Mỹ trở thành nguồn cội của nhiều phát kiến và tạo xung lực cho đổi mới”.

“Quân tốt” trong cuộc đối đầu Mỹ – Trung

Giới chức Mỹ có nhiều lý do để đưa ra quyết định thắt chặt. Nhiều vụ việc liên quan đến gián điệp được công bố gần đây có dính líu tới các cựu sinh viên của Đại học Bang Louisiana cũng như Đại học Duke và Viện Công nghệ Illinois tại Chicago.

Giám đốc Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) Christopher Wray cho biết đặc vụ trên khắp nước Mỹ quan sát được “nhiều đối tượng thu thập (tình báo) phi truyền thống, đặc biệt trong môi trường học thuật”.

Theo Financial Times, Cố vấn Nhà Trắng Stephen Miller đề xuất lệnh cấm visa học sinh, sinh viên đối với mọi công dân Trung Quốc hồi đầu năm.

Các du học sinh Trung Quốc tại một buổi định hướng ở Đại học Texas, Dallas. Ảnh: AP.

Tuy nhiên, nguồn tin của Reuters cho hay ông Terry Branstad, đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, đã giúp thuyết phục Tổng thống Trump bác bỏ ý tưởng của ông Miller trong một cuộc họp tại Phòng Bầu dục. Ông lý giải lệnh cấm sẽ gây tổn thất đối với nhiều trường, không riêng gì những đại học hàng đầu mà nhiều nghị sĩ đảng Cộng hòa cho là quá tự do.

Hạ nghị sĩ Judy Chu của bang California cảnh báo chính quyền có thể đang đi quá xa.

“Những quan ngại về an ninh quốc gia cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc, nhưng tôi vô cùng lo lắng về việc quy chụp và đổ lỗi lên các du học sinh và giáo sư Trung Quốc”, Reuters dẫn lời hạ nghị sĩ Dân chủ.

Lo lắng về các quy định thắt chặt, nhiều trường đại học tiến hành chiến dịch vận động gây sức ép lên Nhà Trắng, Bộ Ngoại giao, quốc hội và đồng thời tổ chức nhiều cuộc trao đổi với FBI.

Terry Hartle, phó chủ tịch cấp cao Hội đồng Giáo dục Mỹ, nhận định sinh viên Trung Quốc đang đứng trước nguy cơ trở thành “con tốt” trong cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung.

Theo Zing